Tôm bông là một trong những bệnh ở thủy sản chưa được nghiên cứu nhiều ở nước ta. Do đó, người nông dân đến nay vẫn chưa có các biện pháp phòng ngừa đặc hiệu cho tôm. Được biết, bệnh này xảy ra do các ký sinh trùng đơn bào gây ra. Cụ thể chính là microsporidia và Perezia sp.
Khác với các bệnh phổ biến khác ở tôm, bệnh do 2 loại ký sinh trùng này gây ra không hề gây chết tôm. Khi tôm bị nhiễm bệnh này, phần cơ bắp của chúng sẽ chuyển sang màu trắng đục. Đồng thời, hình dáng và mùi vị của tôm cũng bị thay đổi. Điều này không ảnh hưởng đến năng suất tôm. Tuy nhiên, nó lại khiến cho chất lượng thương phẩm bị giảm. Do đó, bà con nên ngăn chặn bệnh này càng sớm càng tốt.
Mục Lục
Nguyên nhân gây ra bệnh tôm bông
Một trong những bệnh do ký sinh trùng nguy hiểm ảnh hưởng đến nuôi tôm là bệnh tôm bông “cotton shrimp disease” (CSD). Các tác nhân gây bệnh liên quan đến bệnh này là các ký sinh trùng đơn bào được tìm thấy trong năm chi. Chúng bao gồm Pleistophora, Thelohania, Perezia, Agmasoma và Ameson. Trong nghiên cứu này, Jee Eun Han và cộng sự (2019) đã mô tả 1 loài ký sinh trùng đơn bào (microsporidia) gây ra bệnh tôm bông CSD trên tôm từ Madagascar, Mozambique và Ả Rập Saudi ở khu vực Biển Đỏ-Ấn Độ Dương.
Tìm hiểu chung về ký sinh trùng microsporidia
Microsporidia là ký sinh trùng nội bào bắt buộc trong một loạt các vật chủ, từ động vật không xương sống đến con người. Nghiên cứu về microsporidia đã tập trung nhiều hơn vào các vật chủ trên cạn. Nhưng khoảng 50% các loài microsporidia đã biết lây nhiễm các vật chủ dưới nước. Ví dụ như động vật giáp xác và cá. Những bệnh nhiễm trùng microsporidian của vật chủ thủy sinh được coi là mối nguy tiềm ẩn đối với sức khỏe cũng như rủi ro kinh tế trong nuôi trồng thủy sản.
Hiểu một cách đơn giản, microsporidian chính là một ký sinh trùng đơn bào đơn bào. Đồng thời, chúng cũng là một động vật nguyên sinh và có ảnh hưởng đến cấu trúc cơ bắp của tôm.
Tìm hiểu về loài ký sinh trùng Perezia sp.
Có 298 mẫu tôm biểu hiện các dấu hiệu lâm sàng của CSD đã được gửi từ Madagascar, Mozambique và Ả Rập Saudi tới Phòng thí nghiệm bệnh lý nuôi trồng thủy sản tại Đại học Arizona trong khoảng thời gian vài năm. Theo kết quả kiểm tra trình tự nucleotide, có 94% nhận dạng với trình tự SSU rDNA của Pleistophora sp. lây nhiễm Penaeus setiferus; 93% mang danh tính của một loại vi khuẩn không xác định được từ Metapenaeus joeri . Năm 2002, Pleistophora sp. từ P. setiferus được xác định lại là Perezia nelsoni bằng các kiểm tra hình thái. Do đó, dựa trên thông tin trình tự, hiện tại chúng tôi coi microsporidium mới được xác định thuộc về chi Perezia. Và do đó, chúng được là Perezia sp.
Triệu chứng của bệnh tôm bông
Bệnh tôm bông ảnh hưởng đến hương vị và hình dáng của tôm bị nhiễm bệnh. Do đó, chúng sẽ làm giảm giá trị thương phẩm. Những ký sinh trùng này chủ yếu lây nhiễm vào cơ bắp tôm. Từ đó, làm cho các vùng cơ bị ảnh hưởng có màu trắng hoặc mờ. Tôm bị nhiễm bệnh nhẹ có thể quan sát được và hành vi bình thường. Nhưng nhiễm trùng nặng có thể khiến tôm không thể bán được hoặc không ăn được. Ở tôm, sự xuất hiện màu trắng đục của cơ chủ yếu liên quan đến nhiễm trùng microsporidian. Tuy nhiên, các tác nhân khác cũng có thể liên quan đến bệnh này. Ví dụ như tảo đơn bào 2 roi, vi khuẩn hoặc virus.
Trong tôm và các loài giáp xác khác, ký sinh trùng Perezia sp. phá hủy các cơ. Sau đó, dần dần thay thế hệ cơ bằng các khối của giai đoạn phát triển ký sinh và bào tử. Ở giai đoạn cuối của nhiễm trùng, ký sinh trùng có thể xâm chiếm các mô và cơ quan khác. Chẳng hạn như tế bào cơ tim, tế bào biểu mô, mô liên kết của tuyến râu. Nhiễm trùng ảnh hưởng chủ yếu đến gan tụy và cơ bắp ở mức độ nghiêm trọng tương ứng với các cấp độ khác nhau, từ G1 đến G4.
Các phương pháp chẩn đoán bệnh
Bệnh được phát hiện bằng phương pháp mô bệnh học, phương pháp PCR và lai tại chỗ. Nhiễm trùng microsporidian được xác nhận bằng phân tích mô bệnh học. Còn ký sinh trùng được xác định là Perezia sp. Ngoài ra, các xét nghiệm ISH và PCR cũng có khả năng phát hiện ký sinh trùng này. Những phương pháp này có thể giúp các nhà sản xuất tôm trong chẩn đoán và quản lý bệnh tôm bông gây ra bởi ký sinh trùng Perezia sp.
Những nơi đã phát hiện bệnh tôm bông
Bệnh tôm bông CSD gây ra bởi Perezia sp đã được công bố trên một số quốc gia nuôi tôm. Danh sách này bao gồm Madagascar ,Mozambique, Ả Rập Saudi (nghiên cứu hiện tại), Hoa Kỳ và Nhật Bản (chưa được nghiên cứu đầy đủ). Bệnh hiện chưa có biện pháp phòng trị đặc hiệu.
